De voorspelbaarheid van een verhaal… vervelend of niet?

Het lezen van boeken is één van mijn favoriete bezigheden. De ene keer lees ik een spannende thriller, dan weer een (feelgood) roman, op zijn tijd een waargebeurd verhaal, dan weer een oorlogsroman en natuurlijk lees ik iedere avond voor aan mijn kinderen (van 6 jaar en bijna 3 jaar). De variatie in lezen vind ik heel leuk, al merk ik dat ik de laatste tijd vaak (feelgood) romans lees.

Tropes in een verhaal
In (feelgood) romans worden tropes gebruikt. Een trope is een soort bouwsteentje van een verhaal. Het is een gegeven waar een verhaal verder op borduurt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan grumpy vs sunshine, fake dating, een wijze oude man en het hebben van een groot huis.

De eerste twee voorbeelden komen vaak in romantische boeken voor. Het ene personage is chagrijnig, terwijl de ander het zonnetje in huis is. Dat lijkt niet te matchen, maar niets is wat het lijkt. Of twee personages blijken te doen alsof ze een relatie hebben… en dan bloeit er uiteindelijk een liefde op. Een wijze oude man kan dankzij zijn levenservaring een heel ander licht op iets werpen, waardoor een verhaal een bepaalde wending krijgt. Terwijl het hebben van een groot huis impliceert dat je rijk bent en veel hebt… maar is dat wel altijd zo.

Al deze voorbeelden geven een verhaal een bepaalde wending, waar een auteur dan verder op borduurt. Maar hoe zorg je ervoor dat een trope niet uitgroeit naar een cliché?

Voorspelbaarheid door een cliché
Een cliché in een verhaal is eigenlijk niets minder dan een storend steentje, zoals ik het laatst zo mooi in een artikel las. Als een lezer je boek aan het lezen is, dan vindt hij of zij een bepaalde wending te veelvoorkomend. Soms wordt dat dan als een voorspelbaar verhaal gezien. Een lezer ziet een bepaalde gebeurtenis al aankomen of hij of zij heeft er al zo vaak over gelezen dat het niet meer interessant bevonden wordt.

Het lastige aan clichés is dat ze persoonlijk zijn. Kijk bijvoorbeeld naar het boek ‘Het Pumpkin Spice Café’ van Laurie Gilmore. Veel lezers hadden hele hoge verwachtingen van dit verhaal, die voor een groot aantal niet uit zijn gekomen. Dit boek werd erg gehyped op Bookstagram. Dat zorgde er bij een aantal lezers voor dat ze het verhaal vonden tegenvallen. Ik heb daarentegen erg genoten van dit verhaal. Natuurlijk wist je vooraf al welke personages uiteindelijk bij elkaar zouden komen en zaten er een aantal spicy scénes in. Door de beeldende manier van vertellen, door het oproepen van een Gilmore Girls-gevoel en door de fijne personages heb ik het boek met veel plezier gelezen. Ik heb in dit geval geen clichés ervaren in dit verhaal.

Dat ervaarde ik bij ’Hartje winter’ wat meer. Hoofdpersonage Lizzy heeft het idee dat er iets speelt tussen haar vriend Bram en nieuwkomer Naomi. Ik had al vrij snel een vermoeden wat dat zou zijn, en dat bleek ook uit te komen. Ook een andere verhaallijn binnen deze novelle had ik al door voordat deze expliciet verteld werd. Hierdoor heb ik dit verhaal toch met wat minder plezier gelezen dan wanneer ik wat meer verrast werd. Ik heb wel heel erg genoten van het zijverhaal van Ikram, de beste vriendin van Lizzy. Het maakt van ‘Hartje winter’ geen minder goed verhaal; het was voor mij persoonlijk wat minder interessant.

Persoonlijk
De ervaringen die je bij een verhaal hebt, zijn nu eenmaal heel persoonlijk. Wat de een goed boek vindt, dat kan een ander helemaal niets vinden… en andersom ook natuurlijk. Dat geldt ook voor clichés. De een kan iets als een cliché ervaren en een boek daardoor minder leuk, minder boeiend of minder mooi vinden, terwijl een ander dat helemaal niet zo ervaart. Dat is het mooie van leeservaringen. Natuurlijk deel je het liefste alleen maar positieve ervaringen over boeken, maar het is juist ook interessant om je minder goede ervaringen te delen. Dat kan een ander namelijk ook nieuwsgierig maken om te ontdekken of hij of zij dezelfde ervaring heeft. Het schrikt mij in ieder geval niet per se af als ik wat negatievere recensies over een boek lees. Ik moet wel eerlijk zeggen dat heel veel positieve recensies mij vaak wel extra nieuwsgierig naar een boek maken.

Om nog even terug te komen op de titel van deze blog: is de voorspelbaarheid van een verhaal vervelend of niet? Wat mij betreft niet. Ik kan nog steeds genieten van een verhaal dat voorspelbaar verloopt of een voorspelbaar einde heeft. Ik vind het vaak prima passen binnen het genre van (feelgood) romans. En soms heeft zelfs een thriller een dader die ik al heb zien aankomen. Ik vind het minder leuk als ik voor mijn gevoel niet helemaal wordt meegenomen in een verhaal of als vrijwel alles al uitgestippeld is voor de lezer. Een leeservaring of een recensie blijft persoonlijk. Zolang je maar eerlijk blijft, duidelijk uitlegt wat je goed of minder goed aan een boek vond en het niet persoonlijk op de auteur speelt…